Arthur Karl Greiser

greiserArthur Karl Greiser (ur. 22 stycznia 1897 w Środzie Wielkopolskiej, zm. 21 lipca 1946), Namiestnik Rzeszy i Gauleiter Poznania w latach 1939-1945. Główny realizator polityki nazistowskiej w okupowanej Wielkopolsce i przyłączonej do Warthegau części ziemi łódzkiej. Po wyjściu ze szpitala pozostawał bez pracy, następnie próbował bezskutecznie powodzenia w kupiectwie. Podejmował się prac dorywczych, obwożąc w lecie turystów wynajętą motorówką po Gdańsku, a w zimie holując statki w porcie gdańskim. Do NSDAP wstąpił w 1929 r. Miał zacięcie oratorskie, które zyskało mu mir w szeregach partii. W 1934 r. został prezydentem Senatu gdańskiego, czyli głową Wolnego Miasta Gdańska. Po wybuchu wojny w 1939 r. chciał się znów zaciągnąć do marynarki. Lecz Adolf Hitler wyznaczył go na Namiestnika Rzeszy w Poznaniu i oddał mu całkowitą władzę w Warthegau. „Żaden książę, ani król nie miał takiej władzy”, mówił Greiser w przemówieniu 5 listopada 1939 r. do swych rodaków w rodzinnym mieście, Środzie wielkopolskiej. Tam też otwarcie wyłożył najważniejsze punkty swojego eksterminacyjnego programu wobec ludności polskiej. Rozwinął je w przemówieniu inaugurującym jego urzędowanie, następnego dnia w Poznaniu.

Warunki, jakie stworzył Greiser ludności polskiej w Warthegau, oznaczały jeszcze dotkliwsze represje i ograniczania niż te, które były udziałem Polaków w Generalnym Gubernatorstwie. Polacy poddani byli niewolniczej pracy, zamknięto niemal wszystkie kościoły, żywność ograniczono do głodowych racji. Zamiarem Greisera było całkowite zniemczenie Wielkopolski, która miała stać się integralną częścią III Rzeszy. Cel miał być osiągnięty przez połączenie kilku metod: – fizycznej eksterminacji, która dotyczyła zwłaszcza szeroko pojętych elit, – deportacji znacznej części ludności do Generalnego Gubernatorstwa, tak by zrobić miejsce dla Niemców, ściąganych do Warthegau z różnych stron Europy, a zwłaszcza z terenów, które znalazły się pod kontrolą sowiecką, – wyszukiwaniu „niemieckiej krwi”, tj. wciąganiu części ludności na Volkslistę – wywózkom na roboty do Rzeszy. Ale najpilniejszym i pierwszoplanowym celem polityki ludnościowej było dla nazistów „odżydzenie” Warthegau. Wielkopolskich Żydów najpierw wywożono do Generalnego Gubernatorstwa (tak jak i dziesiątki, a potem setki tysięcy etnicznie polskich Wielkopolan).

Władze Generalnego Gubernatorstwa wielokrotnie protestowały przeciwko wywózkom na ich teren Żydów z Warthegau, gdyż deportacje te rodziły dla nich zbyt wiele problemów organizacyjnych. Wywózki więc wstrzymano, a Żydów wielkopolskich zaczęto osadzać w obozach pracy – było ich kilkadziesiąt na terenie Warthegau – oraz w gettach. Największe getto powstało w Łodzi. Greiser – w porozumieniu z Heinrichem Himmlerem – uruchomił w grudniu 1941 r. obóz zagłady dla Żydów w Chełmie nad Nerem. Spośród wielkopolskich Żydów ocalał jeden na stu. Arthur Greiser był żonaty (w drugim małżeństwie) z Marią Koerfer, pianistką. Jego ambicją było, by Poznań stał się kulturalną stolicą niemieckiego Wschodu. Kraj Warty miał być Mustergau, tj. wzorcowym okręgiem pod każdym względem. W 1945 r. został aresztowany przez wojska amerykańskie i wydany Polsce. Arthur Greiser został stracony przez powieszenie 21 lipca 1946. Wyrok wykonano publicznie na stokach poznańskiej cytadeli. Była to ostatnia publiczna egzekucja w Polsce.